Saturday, May 21, 2011
Sunday, March 20, 2011
Friday, January 28, 2011
Thursday, December 23, 2010
Хэрэглэгчийн зан төлөв
Зан төлөв - энэ бол хувь хүний бодит, тогтвортой сэтгэц зүйн үзэгдлийн нийлбэр цогц бөгөөд тухайн хүний хүрээлэн буй орчинд хандах хандлага, биеэ авч явах байдлаар илэрнэ. Грек хэлнээс орчуулахад " зан төлөв " гэдэг нь онцлог шинж гэсэн утгыг илэрхийлнэ.
Сэтгэц зүйн үзэгдлийн онцлогууд нь байнга үүсч, тухайн хүний биеэ авч явах хэлбэрийг тодорхойлж байх нөхцөлд л зан төлөвийн онцлог болно. Гурван шаардлагад /тодорхой илэрхийлэх, нягт уялдаа холбоотой байх, үйл ажиллагааны бүхий л хэлбэрт тусгалаа олох/ нийцсэн тохиолдолд л хувь хүний онцлог шинжээс зан төлөвийн бүхий л онцлогууд бий болох боломжтой.
Хүний зан ТӨЛӨВТ дараах онцлогууд байдаг. Үүнд:
- ёс суртахууны: - хамт олонч, бие даасан, үнэнч, даруу төлөв-
- сэтгэл хөдлөлийн: - авхаалжтай, зөөлөн сэтгэлтэй, өөдрөг үзэлтэй-
- оюун ухааны: - аргатай /овтой/, итгүүлэх чадвартай гэх мэт.
Зан төлөв нь онцлог шинжүүдийн зүгээр нэг нийлбэр цогц биш юм. Тухайн хүн дараах зүйлүүдэд хэрхэн хандаж байгаа нь чухал. Үүнд:
- Хамт олон болон хувь хүмүүст хандах хандлага /нийтэч, үнэнч, даруу/,
- Хөдөлмөрт хандах хандлага /сайн дурын, хөдөлмөрч, ажилч хичээнгүй/,
- Эд-зүйлст хандах хандлага /арвич хямгач, цэвэрч нямбай /
- Өөрөө өөртөө хандах байдал /өөртөө шүүмжлэлтэй хандах, бардам зантай, биеэ тоох, нэрэлхүү зантай/
Ирээдүйн өндөр боловсрол эзэмшсэн үйлчилгээний ажилтны хувьд идэвхтэй, бие даасан, сахилга баттай байх гэсэн онцлог шинжүүд чухал ач холбогдолтой боловч хувь хүний аливаад хандаж буй хандлага нь ямар байна вэ гэдгийг судалж ажилд авах нь чухал юм.
Хандлага маань өөрөө идэвх санаачлага, ажил хэрэгч, шаламгай, хөдөлгөөнтэй байдлаар илэрнэ. Бүх зүйлд идэвхтэй ханддаг хэдий ч эхэлсэн бүхнийг дуусгахгүй орхидог тохиолдолд энэхүү "идэвхтэй байдал" нь зорилгогүй байдал болон хувирна.
Бие даасан байдал нь бусдын туслалцаагүйгээр ажиллах чадвар юм. Бие даасан байдал нь сахилга баттай зайлшгүй холбогдох ёстой. Сахилга баттай байдлын чухал үзүүлэлт нь өгөгдсөн үүрэг даалгаврыг цаг хугацаанд нь бүрэн дүүрэн биелүүлэх байдал мөн. Хүний зан төлөвийн, ялангуяа ухамсрын онцлог шинжүүдийг бий болгоход хамт олон чухал үүрэг гүйцэтгэдэг.
Зан төлвийн дутагдалтай талууд /хуурамч, залхуу, сахилга бат муутай/, тэдгээрийн бий болох шалтгаан, зайлсхийх, багасгах арга замууд нь гол анхаарлыг татаж байна. Зан төлөвийн сөрөг /дутагдалтай/ онцлог шинжүүдийг үндсээр нь арилгах, эерэг шинжүүдийг бий болгох явдалд өөрөө өөрийгөө хүмүүжүүлэх хүмүүжил /хандлага бий болгох/ туслах болно.
Мэргэжил бүхэн хүнээс тодорхой зан төлөвийн онцлог шинжүүдийг шаарддаг. Үйлчилгээний ажилтны хувьд тэвчээртэй байх, уриалгахан байх зэрэг мэргэжлийн зан төлвийн онцлог шинжээс зайлсхийх аргагүй. Үйлчилгээний ажилтан бvр хэрэглэгчийн бараа, үйлчилгээ худалдан авах шийдвэр гаргахад нөлөөлдөг худалдан авагчийн янз бүрийн хэрэгцээг мэдэх ёстой. Захиалга өгч, бараа худалдан авах явцдаа хэрэглэгчид өөрсдийн хэрэгцээг хангахыг эрмэлздэг. Ихэнх хэрэглэгчид өөрсдийн хэрэгцээний талаар тодорхой хэлбэрээр яриа өрнүүлдэггүй. Үүний оронд тоон утгаар илэрхийлэгдэж болох үнэ, хугацаа, чанар, тоо хэмжээ зэрэг хүчин зүйлүүдийн талаар ярьдаг.
Иймээс үйлчилгээний ажилтны мэргэжлийн ур чадвар нь хэрэглэгчийн далд байгаа хэрэгцээг тодорхойлох, тооцох чадвараар илэрхийлэгдэнэ. Үйлчилгээний ажилтан нь нарийн мэргэжлийн, чадварлаг сэтгэл судлаач төдийгүй хэрэглэгчийн нүүрний хөдөлгөөн /мимик/, дохио зангаа /body language/ нь түүний хэлж буй үгнээс өөр утга илэрхийлж болдог гэдгийг мэдэх хэрэгтэй. Хэрэглэгчийн ил болон далд байгаа хэрэгцээг тодруулж чадсан тохиолдолд л үйлчилгээний ажилтан амжилттай үйлчлэх бололцоотой болно.
Өнөөгийн нөхцөлд үйлчилгээний зах зээл нь худалдагчийн зах зээлээс хэрэглэгчийн зах зээл болон өөрчлөгдсөний дагуу үйлчилгээний байгууллагын өмнөө тавьсан зорилтууд ч мөн өөрчлөгдсөн. Үүнээс үүдэн дараах дүгнэлтэд хүрч байна.
Үйлчилгээний соёл нь үйлчилгээний ажилтны хэрэглэгчтэй харилцах явцад тэдгээрийн хооронд итгэлцсэн уур амьсгал бүрдүүлэхээс ихээхэн шалтгаална. Өөрөөр хэлбэл, үйлчилгээний ажилтны ажилдаа хандах хандлага, хэрэглэгчид хандах хандлагаар үйлчилгээний байгууллагын амжилт шалтгаална гэсэн санааг энэ эссэ-гээр илэрхийлэхийг оролдлоо.
Д.Мөнхтүвшин
Сэтгэц зүйн үзэгдлийн онцлогууд нь байнга үүсч, тухайн хүний биеэ авч явах хэлбэрийг тодорхойлж байх нөхцөлд л зан төлөвийн онцлог болно. Гурван шаардлагад /тодорхой илэрхийлэх, нягт уялдаа холбоотой байх, үйл ажиллагааны бүхий л хэлбэрт тусгалаа олох/ нийцсэн тохиолдолд л хувь хүний онцлог шинжээс зан төлөвийн бүхий л онцлогууд бий болох боломжтой.
Хүний зан ТӨЛӨВТ дараах онцлогууд байдаг. Үүнд:
- ёс суртахууны: - хамт олонч, бие даасан, үнэнч, даруу төлөв-
- сэтгэл хөдлөлийн: - авхаалжтай, зөөлөн сэтгэлтэй, өөдрөг үзэлтэй-
- оюун ухааны: - аргатай /овтой/, итгүүлэх чадвартай гэх мэт.
Зан төлөв нь онцлог шинжүүдийн зүгээр нэг нийлбэр цогц биш юм. Тухайн хүн дараах зүйлүүдэд хэрхэн хандаж байгаа нь чухал. Үүнд:
- Хамт олон болон хувь хүмүүст хандах хандлага /нийтэч, үнэнч, даруу/,
- Хөдөлмөрт хандах хандлага /сайн дурын, хөдөлмөрч, ажилч хичээнгүй/,
- Эд-зүйлст хандах хандлага /арвич хямгач, цэвэрч нямбай /
- Өөрөө өөртөө хандах байдал /өөртөө шүүмжлэлтэй хандах, бардам зантай, биеэ тоох, нэрэлхүү зантай/
Ирээдүйн өндөр боловсрол эзэмшсэн үйлчилгээний ажилтны хувьд идэвхтэй, бие даасан, сахилга баттай байх гэсэн онцлог шинжүүд чухал ач холбогдолтой боловч хувь хүний аливаад хандаж буй хандлага нь ямар байна вэ гэдгийг судалж ажилд авах нь чухал юм.
Хандлага маань өөрөө идэвх санаачлага, ажил хэрэгч, шаламгай, хөдөлгөөнтэй байдлаар илэрнэ. Бүх зүйлд идэвхтэй ханддаг хэдий ч эхэлсэн бүхнийг дуусгахгүй орхидог тохиолдолд энэхүү "идэвхтэй байдал" нь зорилгогүй байдал болон хувирна.
Бие даасан байдал нь бусдын туслалцаагүйгээр ажиллах чадвар юм. Бие даасан байдал нь сахилга баттай зайлшгүй холбогдох ёстой. Сахилга баттай байдлын чухал үзүүлэлт нь өгөгдсөн үүрэг даалгаврыг цаг хугацаанд нь бүрэн дүүрэн биелүүлэх байдал мөн. Хүний зан төлөвийн, ялангуяа ухамсрын онцлог шинжүүдийг бий болгоход хамт олон чухал үүрэг гүйцэтгэдэг.
Зан төлвийн дутагдалтай талууд /хуурамч, залхуу, сахилга бат муутай/, тэдгээрийн бий болох шалтгаан, зайлсхийх, багасгах арга замууд нь гол анхаарлыг татаж байна. Зан төлөвийн сөрөг /дутагдалтай/ онцлог шинжүүдийг үндсээр нь арилгах, эерэг шинжүүдийг бий болгох явдалд өөрөө өөрийгөө хүмүүжүүлэх хүмүүжил /хандлага бий болгох/ туслах болно.
Мэргэжил бүхэн хүнээс тодорхой зан төлөвийн онцлог шинжүүдийг шаарддаг. Үйлчилгээний ажилтны хувьд тэвчээртэй байх, уриалгахан байх зэрэг мэргэжлийн зан төлвийн онцлог шинжээс зайлсхийх аргагүй. Үйлчилгээний ажилтан бvр хэрэглэгчийн бараа, үйлчилгээ худалдан авах шийдвэр гаргахад нөлөөлдөг худалдан авагчийн янз бүрийн хэрэгцээг мэдэх ёстой. Захиалга өгч, бараа худалдан авах явцдаа хэрэглэгчид өөрсдийн хэрэгцээг хангахыг эрмэлздэг. Ихэнх хэрэглэгчид өөрсдийн хэрэгцээний талаар тодорхой хэлбэрээр яриа өрнүүлдэггүй. Үүний оронд тоон утгаар илэрхийлэгдэж болох үнэ, хугацаа, чанар, тоо хэмжээ зэрэг хүчин зүйлүүдийн талаар ярьдаг.
Иймээс үйлчилгээний ажилтны мэргэжлийн ур чадвар нь хэрэглэгчийн далд байгаа хэрэгцээг тодорхойлох, тооцох чадвараар илэрхийлэгдэнэ. Үйлчилгээний ажилтан нь нарийн мэргэжлийн, чадварлаг сэтгэл судлаач төдийгүй хэрэглэгчийн нүүрний хөдөлгөөн /мимик/, дохио зангаа /body language/ нь түүний хэлж буй үгнээс өөр утга илэрхийлж болдог гэдгийг мэдэх хэрэгтэй. Хэрэглэгчийн ил болон далд байгаа хэрэгцээг тодруулж чадсан тохиолдолд л үйлчилгээний ажилтан амжилттай үйлчлэх бололцоотой болно.
Өнөөгийн нөхцөлд үйлчилгээний зах зээл нь худалдагчийн зах зээлээс хэрэглэгчийн зах зээл болон өөрчлөгдсөний дагуу үйлчилгээний байгууллагын өмнөө тавьсан зорилтууд ч мөн өөрчлөгдсөн. Үүнээс үүдэн дараах дүгнэлтэд хүрч байна.
Үйлчилгээний соёл нь үйлчилгээний ажилтны хэрэглэгчтэй харилцах явцад тэдгээрийн хооронд итгэлцсэн уур амьсгал бүрдүүлэхээс ихээхэн шалтгаална. Өөрөөр хэлбэл, үйлчилгээний ажилтны ажилдаа хандах хандлага, хэрэглэгчид хандах хандлагаар үйлчилгээний байгууллагын амжилт шалтгаална гэсэн санааг энэ эссэ-гээр илэрхийлэхийг оролдлоо.
Д.Мөнхтүвшин
Инноваци ба байгууллагын соёл
Байгууллагын соёл нь олж авсан буюу дамжуулах тэмдэгт, соёлын эх сурвалж нь уламжилсан санал, ялангуяа пүүсийн үнэ цэнэ, ажлын үр дүн, цаашдын үйл ажиллагааны урьдчилсан нөхцөл юм. Миний бодлоор байгууллагад амжилттай инноваци нэвтрүүлэхийн тулд тухайн байгууллагын суурь соёлыг хөгжүүлэх, байгууллагын үнэлэмжийг дээшлүүлэх хэрэгтэй гэж үздэг. Байгууллагын соёл нь дараан 3 хүчин зүйлсээс тогтдог байна. Үүнд:
• Залгамж чанар
• Үнэ цэнэ
• Урьдчилсан нөхцөл
Соёл нь хүн төрөлхтөний оршин тогтнох хугацаанд бүтээсэн үнэт зүйлсийн нийлбэр цогц юм.
• Чиг үүрэг дэх үнэт зүйлс
• Бүтэц зохион байгуулалт дах үнэт зүйлс
• Арга барил дах үнэт зүйлс
Соёлын ангилал:
• Хувь хүн
• Бүлэг
• Байгууллага
• Үндэсний соёл гэж ангилагдана.
Тухайн байгууллагын бусдаас ялгарах онцлог, байгууллагын бүх гишүүд нийтээр хүлээн зөвшөөрөгдсөн дагаж мөрдөж, эрхэмлэдэг үнэт зүйлсийн нийлбэр цогцыг байгууллагын соёл гэж тодорхойлж болно.
Бизнес гэдэг бол хүнээр дамжиж, хүний бий болгодог баялагийн тухай асуудал гэж боддог. Бизнесийн бүхий л түвшинд хүний тухай яригддаг. Бизнесийн амжилттай авч явах эсэх нь хүнээрээ хэрхэн зөв удирдах, менежмент хийх чадахаас хамаардаг байх.
Монголын бизнест өнөөдөр, яг одоо Coca cola, Procter and Gamble, Uniliver зэрэг дэлхийн акулуудтай өрсөлдөх агуу компани байгаа гэж хэлж чадахгүй нь.
Гэхдээ инноваци хийхэд үндэс суурь нь болдог байгууллагын соёлыг төлөшүүлэхийн төлөө компаниуд олон байгаа гэдэгт огтхон ч эргэлзэхгүй байна.
H.Эрдэнэ-Очир
• Залгамж чанар
• Үнэ цэнэ
• Урьдчилсан нөхцөл
Соёл нь хүн төрөлхтөний оршин тогтнох хугацаанд бүтээсэн үнэт зүйлсийн нийлбэр цогц юм.
• Чиг үүрэг дэх үнэт зүйлс
• Бүтэц зохион байгуулалт дах үнэт зүйлс
• Арга барил дах үнэт зүйлс
Соёлын ангилал:
• Хувь хүн
• Бүлэг
• Байгууллага
• Үндэсний соёл гэж ангилагдана.
Тухайн байгууллагын бусдаас ялгарах онцлог, байгууллагын бүх гишүүд нийтээр хүлээн зөвшөөрөгдсөн дагаж мөрдөж, эрхэмлэдэг үнэт зүйлсийн нийлбэр цогцыг байгууллагын соёл гэж тодорхойлж болно.
Бизнес гэдэг бол хүнээр дамжиж, хүний бий болгодог баялагийн тухай асуудал гэж боддог. Бизнесийн бүхий л түвшинд хүний тухай яригддаг. Бизнесийн амжилттай авч явах эсэх нь хүнээрээ хэрхэн зөв удирдах, менежмент хийх чадахаас хамаардаг байх.
Монголын бизнест өнөөдөр, яг одоо Coca cola, Procter and Gamble, Uniliver зэрэг дэлхийн акулуудтай өрсөлдөх агуу компани байгаа гэж хэлж чадахгүй нь.
Гэхдээ инноваци хийхэд үндэс суурь нь болдог байгууллагын соёлыг төлөшүүлэхийн төлөө компаниуд олон байгаа гэдэгт огтхон ч эргэлзэхгүй байна.
H.Эрдэнэ-Очир
Технологийн нэвчил
Эдийн засгийн ойлголтын үүднээс хандвал нэвчих гэдэг нь ямар нэг төрлийн бүтээгдэхүүн эсвэл технологиос олсон үр ашиг буюу бусад төрлийн үр дүн өөрөөсөө халин бусад хүрээгээр өргөн түгэн дэлгэрэхийг илэрхийлнэ. Гэтэл эдгээр үр ашиг нь тухайн технолгийг өмчлөгчидөд өөрт нь хүрч очдоггүй .
Үүнийг жимсний нэгэн аж ахуйн хажууд байгаа зөгийн аж ахуйтайгаа зүйрлэж болно. Тухайлбал жимсний аж ахуй нь зөгийн аж ахуйтай өрсөлдөж бал авдаг зөгийчний орлогод сөргөөр нөлөөлөхгүй атал зөгий болхоор тоосонцрыг тараадаг тул харин ч жимсний ургац нэмэгдэхэд нөлөөлдөгтэй адил.
Технологийн нэвчих чанар дотороос судалгаа ба хөгжил (R&D ) –ийн үр ашгийн нэвчих чанар нь хамгийн чухал юм. Аливаа шинэ нээлт гаргаж , (R&D)-ийн ажил хийж байгаа хувь хүн буюу компаниуд , тэдний нээлт бүтээл эцсийн дүндээ ямар үр дүнтэй болохыг таамаглаж чаддаггүй.Яагаад гэвэл маш олон шинэ нээлт гарахыг дагалдаад түүнээс олон урьд өмнө нь байгаагүй хэрэгцээг үүсгэдэг . үүний нэг тод жишээ гэвэл эрт дээр үед галыг нээсэн хэрэглэсэн явдал юм. Анх гал нээгч түүнийг зөвхөн нэг чанар буюу дулаан гаргах чадварыг анхлан мэдэрч ашигласан бол хоол ундаа хийх хэрэгцээг сүүлд нь мэдэрсэн шүү дээ. Тэр үед хүн гал нь механикийн буюу машиныг хөдөлгөх хүч чадвартайг төсөөлж чадаагүй бөгөөд үүнийг хожим хойно өөр нээлт бүтээлийн дүнд илрүүлсэн жишээ байна. Үнэндээ бүх төрлийн (R&D)-ийн ажилд ийм хандлагийн ажиглаж болно. Тухайлбал , шинэ нээлтүүд нь төрөл бүрийн бизнессийн байгууллагуудад хэрэглэгддэг нь түүний үр ашиг тухайн судалгаа явуулж нээлт бүтээл гаргасан байгууллагаас халин тархадаг болохыг харууллаа.
Иймд судалгаа шинжилгээ хийж байгаа байгууллага буюу хувь хүн бүр түүний эдийн засгийн үр ашигийг бүхэлд нь эзэмшиж чаддаггүй . үүнийг жишээнээс харвал :1920-иод оны үед тефлоныг эхлээд зөвхөн Америкийн сансарын хөтөлбөрт хэрэглэж байсан бол сүүлдээ жирийн гал тогооны хэрэгслийн үйлдвэрт хэрэглэх болж бусад үйлдвэрүүдэд мөн ашигласан бөгөөд энэ нь маш их ашиг авчирсан .
Өнөө үеийн жишээ гэвэл , чипийг анх нээгч эсвэл apple компьютерыг бүтээсэн Steve Jobs , майкрософтын Bill Gates-ийн аль нь ч тэргүүлэх чиглэлийн судалгаа ба хөгжилийн эдийн засгийн үр ашигийг бүгдийг нь дангаараа эзэмших боломжгүй болсныг ойлгосон. Хэдийгээр Bill Gates-ийн нээлт энэ том зорилгод хамгийн ойр байсан боловч дээрх хандлагын даван гарч чадаагүй гэж үзсэн. Технологийн үр ашиг нэвчих чанарын цар хүрээ, хүч чадал, түүнээс үүссэн үр ашгийг дараах хүснэгтэнд тайлбарлахыг зорив.
С. Пагам-Орлом
Үүнийг жимсний нэгэн аж ахуйн хажууд байгаа зөгийн аж ахуйтайгаа зүйрлэж болно. Тухайлбал жимсний аж ахуй нь зөгийн аж ахуйтай өрсөлдөж бал авдаг зөгийчний орлогод сөргөөр нөлөөлөхгүй атал зөгий болхоор тоосонцрыг тараадаг тул харин ч жимсний ургац нэмэгдэхэд нөлөөлдөгтэй адил.
Технологийн нэвчих чанар дотороос судалгаа ба хөгжил (R&D ) –ийн үр ашгийн нэвчих чанар нь хамгийн чухал юм. Аливаа шинэ нээлт гаргаж , (R&D)-ийн ажил хийж байгаа хувь хүн буюу компаниуд , тэдний нээлт бүтээл эцсийн дүндээ ямар үр дүнтэй болохыг таамаглаж чаддаггүй.Яагаад гэвэл маш олон шинэ нээлт гарахыг дагалдаад түүнээс олон урьд өмнө нь байгаагүй хэрэгцээг үүсгэдэг . үүний нэг тод жишээ гэвэл эрт дээр үед галыг нээсэн хэрэглэсэн явдал юм. Анх гал нээгч түүнийг зөвхөн нэг чанар буюу дулаан гаргах чадварыг анхлан мэдэрч ашигласан бол хоол ундаа хийх хэрэгцээг сүүлд нь мэдэрсэн шүү дээ. Тэр үед хүн гал нь механикийн буюу машиныг хөдөлгөх хүч чадвартайг төсөөлж чадаагүй бөгөөд үүнийг хожим хойно өөр нээлт бүтээлийн дүнд илрүүлсэн жишээ байна. Үнэндээ бүх төрлийн (R&D)-ийн ажилд ийм хандлагийн ажиглаж болно. Тухайлбал , шинэ нээлтүүд нь төрөл бүрийн бизнессийн байгууллагуудад хэрэглэгддэг нь түүний үр ашиг тухайн судалгаа явуулж нээлт бүтээл гаргасан байгууллагаас халин тархадаг болохыг харууллаа.
Иймд судалгаа шинжилгээ хийж байгаа байгууллага буюу хувь хүн бүр түүний эдийн засгийн үр ашигийг бүхэлд нь эзэмшиж чаддаггүй . үүнийг жишээнээс харвал :1920-иод оны үед тефлоныг эхлээд зөвхөн Америкийн сансарын хөтөлбөрт хэрэглэж байсан бол сүүлдээ жирийн гал тогооны хэрэгслийн үйлдвэрт хэрэглэх болж бусад үйлдвэрүүдэд мөн ашигласан бөгөөд энэ нь маш их ашиг авчирсан .
Өнөө үеийн жишээ гэвэл , чипийг анх нээгч эсвэл apple компьютерыг бүтээсэн Steve Jobs , майкрософтын Bill Gates-ийн аль нь ч тэргүүлэх чиглэлийн судалгаа ба хөгжилийн эдийн засгийн үр ашигийг бүгдийг нь дангаараа эзэмших боломжгүй болсныг ойлгосон. Хэдийгээр Bill Gates-ийн нээлт энэ том зорилгод хамгийн ойр байсан боловч дээрх хандлагын даван гарч чадаагүй гэж үзсэн. Технологийн үр ашиг нэвчих чанарын цар хүрээ, хүч чадал, түүнээс үүссэн үр ашгийг дараах хүснэгтэнд тайлбарлахыг зорив.
С. Пагам-Орлом
Tuesday, December 21, 2010
Монгол улс ба инновацийн өнөөгийн байдал
Оршил
Өнөөгийн эдийн засгийн шинж төлөвийг мэдлэгт суурилсан, мэдлэг, ур чадвар, мэдээллийн хурдын өрсөлдөөн давамгайлсан эдийн засаг гэж тодорхойлж болно.
Иймээс мэдлэгийн хүч, бүтээх чадвар бол эдийн засгийн хөгжлийн гол хөдөлгөгч хүч нь болж байна. Мэдлэгт суурилсан эдийн засаг гэдэг бол мэдлэгийг бүтээх, олж авах, эзэмших, дамжуулах, хэрэглэх, хөгжүүлэх нөхцөл боломж, чадавхийг бүрдүүлсэн эдийн засаг юм. Үүнийг буй болгох, төлөвшүүлэх үндсэн арга зам бол үндэсний инновацийн тогтолцоог хөгжүүлэх явдал билээ. Өөрөөр хэлбэл мэдлэгт суурилсан эдийн засаг гэдэг бол инновацийг хөгжүүлсэн эдийн засаг юм.
Үндсэн хэсэг
Миний бодлоор инноваци гэдэг нь шинэ зүйлд хөрөнгө оруулах “investment in novation” гэсэн утгатай үг юм. Иймээс зах зээлийн өнөөгийн нөхцөлд инноваци ба хөрөнгө оруулалт гэсэн ойлголтууд нь өөр хоорондоо харилцан уялдаа холбоотой. Новаци буюу өөрчлөлт, шинэчлэлт гэж өмнө нь байгаагүй шинэ зүйлийг хэлдэг байна. Тиймээс энэхүү шинэ бүтээл, технологийг зах зээлийн эргэлтэнд оруулах тухай асуудал бол инновацийн үндсэн агуулга болно.
БСШУЯ – аас 2006 онд боловсруулан гаргасан Монгол улсын шинжлэх ухаан, технологийн салбарын нэгдсэн үнэлгээ гэсэн баримт бичигт инновацийг “Эрдэм шинжилгээний ажлын үр дүнг эцсийн бүтээгдэхүүн болгон зах зээл, үйлдвэрлэл үйлчилгээнд нэвтрүүлэх цогц үйл ажиллагааг инноваци гэнэ” гэж тодорхойлсон байна.
1990 оноос өмнө манай улсад суурь болон технологийн судалгааны салбарт, тухайлбал эх орны түүхий эд материалыг боловсруулах арга технологийг гаргаж авах, сайжруулах чиглэлээр судалгаа шинжилгээний ажлууд хийгдэж, эрдэм шинжилгээ, судалгааны баазыг байгуулах, өндөр мэргэжилтэй боловсон хүчнийг бэлтгэх талаар багагүй амжилт олсон.
Харин 1990 оноос зах зээлийн эдийн засгийн харилцаанд шилжин томоохон үйлдвэр аж ахуйн газруудыг хувьчилан шинжлэх ухаан, боловсролын байгууллагуудад үзүүлэх улсын дэмжлэг туслалцааг бууруулснаар өндөр мэргэжлийн боловсон хүчний эрэлт хэрэгцээ болон судалгаа шинжилгээний ажлын хэрэгцээ шаардлага багассан байна. Өөрөөр хэлбэл манай улс зах зээлийн эдийн засагт шилжиж эхэлснээс хойш хэсэг хугацаанд шинжлэх ухаан техник, технологийн судалгаа шинжилгээний ажил зогсонги байдалд орсон гэж хэлж болохоор юм.
Шилжилтийн он жилүүдэд инновацийн үйл ажиллагаа нь үндсэндээ үйлдвэрлэл эрхлэгчийн ухамсар дээр тогтож байсан бөгөөд бизнес эрхлэгчид анхдагч капиталыг бүрдүүлэх, капиталын хуримтлалыг буй болгохыг илүүтэй сонирхож байсантай холбоотойгоор инновацийн үйл ажиллагаанд зориулах хөрөнгө оруулалт хангалтгүй байсан гэж дүгнэж болно.
Гэвч сүүлийн жилүүдэд манай бизнесийн байгууллагууд санхүүгийн хувьд бэхжиж, орчин үеийн тэргүүний техник технологийг үйлдвэрлэлд нэвтрүүлэх, шинжлэх ухааны үндэслэлтэй судалгаа шинжилгээг явуулах талаар идэвхи санаачлага гаргах болсныг тэмдэглэх нь зүйтэй. Төр засгаас гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулалтыг адил тэгш дэмжих, шинжлэх ухаан техникийн ололтыг үйлдвэрлэлд нэвтрүүлэх, аж үйлдвэрийн парк байгуулах зэргээр тодорхой арга хэмжээ авч байгаа хэдий ч санхүү, эдийн засгийн хямралт байдлын улмаас шинжлэх ухаан, технологийн санхүүжилтэнд зарцуулах хөрөнгийг танах бодлого барьж байгаа нь сөрөг үр дагавар дагуулж болзошгүйг анхаарах нь зүйтэй.
Дүгнэлт
Бид юуны түрүүнд инновацийн үйл ажиллагаан дахь бэрхшээлүүдийг тодорхойлох, инновацийн талаарх төр засгийн дэмжлэг, үүрэг функц, механизмыг тодорхой болгох, инновацийн төсөл ба эрдэм шинжилгээ – судалгааны хэрэгцээ, тэдгээрийн хоорондын холбоо хамаарлыг судлах, улсын захиалгаар гүйцэтгэсэн эрдэм шинжилгээний төслүүдийг үйлдвэрлэлд шууд нэвтрүүлэх, шалгуур үзүүлэлтүүдийг боловсронгуй болгох, төслийг бодитойгоор үнэлэх, микро түвшинд инновацийн технологийг үр ашигтай нэвтрүүлэхэд чиглэсэн үзүүлэлтүүдийг зөвлөх, инновацийн үйл ажиллагааны төрийн удирдлага ба зохицуулалтын талаарх гадаадын туршлага зэргийг судлах шаардлагатай байна.
Манай улсын эдийн засагт хөдөө аж ахуйн гаралтай түүхий эдийн болон байгалийн баялагын олборлолт бүхий уул уурхайн салбарын үйлдвэрлэл зонхилж байна. Иймээс манай улсын хувьд дэлхийн зах зээлд гарахад технологийн дэвшил, тэргүүний технологи, инновацийг нэвтрүүлэх явдал маш чухал, өөрөөр хэлбэл инновацийг нэвтрүүлж өндөр түвшний технологийн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлтийг нэмэгдүүлэх шаардлагатай бөгөөд үүнд чадварлаг ажиллах хүчний нөөц хэрэгтэй юм.
Б.Цэрэн-Очир
Өнөөгийн эдийн засгийн шинж төлөвийг мэдлэгт суурилсан, мэдлэг, ур чадвар, мэдээллийн хурдын өрсөлдөөн давамгайлсан эдийн засаг гэж тодорхойлж болно.
Иймээс мэдлэгийн хүч, бүтээх чадвар бол эдийн засгийн хөгжлийн гол хөдөлгөгч хүч нь болж байна. Мэдлэгт суурилсан эдийн засаг гэдэг бол мэдлэгийг бүтээх, олж авах, эзэмших, дамжуулах, хэрэглэх, хөгжүүлэх нөхцөл боломж, чадавхийг бүрдүүлсэн эдийн засаг юм. Үүнийг буй болгох, төлөвшүүлэх үндсэн арга зам бол үндэсний инновацийн тогтолцоог хөгжүүлэх явдал билээ. Өөрөөр хэлбэл мэдлэгт суурилсан эдийн засаг гэдэг бол инновацийг хөгжүүлсэн эдийн засаг юм.
Үндсэн хэсэг
Миний бодлоор инноваци гэдэг нь шинэ зүйлд хөрөнгө оруулах “investment in novation” гэсэн утгатай үг юм. Иймээс зах зээлийн өнөөгийн нөхцөлд инноваци ба хөрөнгө оруулалт гэсэн ойлголтууд нь өөр хоорондоо харилцан уялдаа холбоотой. Новаци буюу өөрчлөлт, шинэчлэлт гэж өмнө нь байгаагүй шинэ зүйлийг хэлдэг байна. Тиймээс энэхүү шинэ бүтээл, технологийг зах зээлийн эргэлтэнд оруулах тухай асуудал бол инновацийн үндсэн агуулга болно.
БСШУЯ – аас 2006 онд боловсруулан гаргасан Монгол улсын шинжлэх ухаан, технологийн салбарын нэгдсэн үнэлгээ гэсэн баримт бичигт инновацийг “Эрдэм шинжилгээний ажлын үр дүнг эцсийн бүтээгдэхүүн болгон зах зээл, үйлдвэрлэл үйлчилгээнд нэвтрүүлэх цогц үйл ажиллагааг инноваци гэнэ” гэж тодорхойлсон байна.
1990 оноос өмнө манай улсад суурь болон технологийн судалгааны салбарт, тухайлбал эх орны түүхий эд материалыг боловсруулах арга технологийг гаргаж авах, сайжруулах чиглэлээр судалгаа шинжилгээний ажлууд хийгдэж, эрдэм шинжилгээ, судалгааны баазыг байгуулах, өндөр мэргэжилтэй боловсон хүчнийг бэлтгэх талаар багагүй амжилт олсон.
Харин 1990 оноос зах зээлийн эдийн засгийн харилцаанд шилжин томоохон үйлдвэр аж ахуйн газруудыг хувьчилан шинжлэх ухаан, боловсролын байгууллагуудад үзүүлэх улсын дэмжлэг туслалцааг бууруулснаар өндөр мэргэжлийн боловсон хүчний эрэлт хэрэгцээ болон судалгаа шинжилгээний ажлын хэрэгцээ шаардлага багассан байна. Өөрөөр хэлбэл манай улс зах зээлийн эдийн засагт шилжиж эхэлснээс хойш хэсэг хугацаанд шинжлэх ухаан техник, технологийн судалгаа шинжилгээний ажил зогсонги байдалд орсон гэж хэлж болохоор юм.
Шилжилтийн он жилүүдэд инновацийн үйл ажиллагаа нь үндсэндээ үйлдвэрлэл эрхлэгчийн ухамсар дээр тогтож байсан бөгөөд бизнес эрхлэгчид анхдагч капиталыг бүрдүүлэх, капиталын хуримтлалыг буй болгохыг илүүтэй сонирхож байсантай холбоотойгоор инновацийн үйл ажиллагаанд зориулах хөрөнгө оруулалт хангалтгүй байсан гэж дүгнэж болно.
Гэвч сүүлийн жилүүдэд манай бизнесийн байгууллагууд санхүүгийн хувьд бэхжиж, орчин үеийн тэргүүний техник технологийг үйлдвэрлэлд нэвтрүүлэх, шинжлэх ухааны үндэслэлтэй судалгаа шинжилгээг явуулах талаар идэвхи санаачлага гаргах болсныг тэмдэглэх нь зүйтэй. Төр засгаас гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулалтыг адил тэгш дэмжих, шинжлэх ухаан техникийн ололтыг үйлдвэрлэлд нэвтрүүлэх, аж үйлдвэрийн парк байгуулах зэргээр тодорхой арга хэмжээ авч байгаа хэдий ч санхүү, эдийн засгийн хямралт байдлын улмаас шинжлэх ухаан, технологийн санхүүжилтэнд зарцуулах хөрөнгийг танах бодлого барьж байгаа нь сөрөг үр дагавар дагуулж болзошгүйг анхаарах нь зүйтэй.
Дүгнэлт
Бид юуны түрүүнд инновацийн үйл ажиллагаан дахь бэрхшээлүүдийг тодорхойлох, инновацийн талаарх төр засгийн дэмжлэг, үүрэг функц, механизмыг тодорхой болгох, инновацийн төсөл ба эрдэм шинжилгээ – судалгааны хэрэгцээ, тэдгээрийн хоорондын холбоо хамаарлыг судлах, улсын захиалгаар гүйцэтгэсэн эрдэм шинжилгээний төслүүдийг үйлдвэрлэлд шууд нэвтрүүлэх, шалгуур үзүүлэлтүүдийг боловсронгуй болгох, төслийг бодитойгоор үнэлэх, микро түвшинд инновацийн технологийг үр ашигтай нэвтрүүлэхэд чиглэсэн үзүүлэлтүүдийг зөвлөх, инновацийн үйл ажиллагааны төрийн удирдлага ба зохицуулалтын талаарх гадаадын туршлага зэргийг судлах шаардлагатай байна.
Манай улсын эдийн засагт хөдөө аж ахуйн гаралтай түүхий эдийн болон байгалийн баялагын олборлолт бүхий уул уурхайн салбарын үйлдвэрлэл зонхилж байна. Иймээс манай улсын хувьд дэлхийн зах зээлд гарахад технологийн дэвшил, тэргүүний технологи, инновацийг нэвтрүүлэх явдал маш чухал, өөрөөр хэлбэл инновацийг нэвтрүүлж өндөр түвшний технологийн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлтийг нэмэгдүүлэх шаардлагатай бөгөөд үүнд чадварлаг ажиллах хүчний нөөц хэрэгтэй юм.
Б.Цэрэн-Очир
Мэдлэгт тулгуурласан эдийн засаг
Инновацийн тухай ойлголтыг хүн бүрд хүргэж, үндэстний хэмжээнд хөгжүүлэх нь мэдлэгт тулгуурласан эдийн засгийн эрин цагийн шаардлага болж байна.
Жижиг, буурай улс орнууд тухайн үеийн хүний болон материаллаг нөөц, газар зүйн байршил зэргээс шалтгаалан аж үйлдвэрийн хөгжлийн үр шимийг хүртэж чадалгүй үлдэж, хоцрогдсон өнцөг булан гэгддэг байсан бол эдгээр орнууд эдийн засгаа мэдлэгт тулгуурлан хөгжүүлж чадвал богино хугацаанд тэргүүлэх орны хэмжээнд хүрч болох эрин үе эхлээд байна.
Манай мэтийн далайд гарцгүй, олон улсын худалдааны төвүүдээс алслагдсан, жижиг буурай орон гадаадын хөрөнгө оруулалтыг татаж өнгөт, үнэт металл, газрын тос, чанарлаг нүүрсний ордуудыг аж ахуйн эргэлтэнд оруулж, үндэсний орлогоо арвижуулан ард түмний амьдралыг дээш татаж болно. Оюуны хөдөлмөр жинхэнэ чөлөөт хөдөлмөр. Иймээс оюуны хөдөлмөр эрхлэгчид өөрөө, өөрийнхөө менежер байдаг онцлогтой.
Мэдлэгийг удирдах технологи нийтлэг чанартай. Тэр нь том, жижиг, дунд хэмжээний улс орон, түүнчлэн ямар ч хэлбэр хэмжээний аж ахуйн нэгжийн хувьд адил хэрэглэгдэнэ.
Мэдлэгийн эдийн засгийг хэн эн түрүүнд эзэмших ёстой вэ гэдэг асуудлаар эрдэмтэд нэгдмэл саналтай болж чадаагүй байна. Энэ талаар гурван янзын санал бий. Нэг нь дээд удирдлагын түвшний хүмүүс л мэдлэгийн нийгэм, ялангуяа мэдлэгийн эдийн засгийн талаар шаардлага хангасан мэдлэгтэй байх нь л чухалНөгөө дэхь нь дунд түвшний буюу компани, корпорацын менежерүүд мэдлэгийн эдийн засгийн онолыг эзэмшсэн байх нь чухал. Мэдлэгийн эдийн засаг буюу үндэсний инновацыг хэрэгжүүлэх гол хүч нь эд нар гэж үздэг.
Хүн бүхэн мэдлэг эзэмшигч байж чадахгүй нь ойлгомжтой. Гагцхүү хүн бүхэнд мэдлэг эзэмшигч байх адил, тэгш нөхцөл, эрх, эрх чөлөөг хангаж өгөх нь л чухал. Ингэвэл хүмүүс мэдлэгийн нийгмийн хошуучлагчдыг ойлгож, даган баясч, дэмжин ажиллах бололцоо бий болно.
О.Баярхүү
Жижиг, буурай улс орнууд тухайн үеийн хүний болон материаллаг нөөц, газар зүйн байршил зэргээс шалтгаалан аж үйлдвэрийн хөгжлийн үр шимийг хүртэж чадалгүй үлдэж, хоцрогдсон өнцөг булан гэгддэг байсан бол эдгээр орнууд эдийн засгаа мэдлэгт тулгуурлан хөгжүүлж чадвал богино хугацаанд тэргүүлэх орны хэмжээнд хүрч болох эрин үе эхлээд байна.
Манай мэтийн далайд гарцгүй, олон улсын худалдааны төвүүдээс алслагдсан, жижиг буурай орон гадаадын хөрөнгө оруулалтыг татаж өнгөт, үнэт металл, газрын тос, чанарлаг нүүрсний ордуудыг аж ахуйн эргэлтэнд оруулж, үндэсний орлогоо арвижуулан ард түмний амьдралыг дээш татаж болно. Оюуны хөдөлмөр жинхэнэ чөлөөт хөдөлмөр. Иймээс оюуны хөдөлмөр эрхлэгчид өөрөө, өөрийнхөө менежер байдаг онцлогтой.
Мэдлэгийг удирдах технологи нийтлэг чанартай. Тэр нь том, жижиг, дунд хэмжээний улс орон, түүнчлэн ямар ч хэлбэр хэмжээний аж ахуйн нэгжийн хувьд адил хэрэглэгдэнэ.
Мэдлэгийн эдийн засгийг хэн эн түрүүнд эзэмших ёстой вэ гэдэг асуудлаар эрдэмтэд нэгдмэл саналтай болж чадаагүй байна. Энэ талаар гурван янзын санал бий. Нэг нь дээд удирдлагын түвшний хүмүүс л мэдлэгийн нийгэм, ялангуяа мэдлэгийн эдийн засгийн талаар шаардлага хангасан мэдлэгтэй байх нь л чухалНөгөө дэхь нь дунд түвшний буюу компани, корпорацын менежерүүд мэдлэгийн эдийн засгийн онолыг эзэмшсэн байх нь чухал. Мэдлэгийн эдийн засаг буюу үндэсний инновацыг хэрэгжүүлэх гол хүч нь эд нар гэж үздэг.
Хүн бүхэн мэдлэг эзэмшигч байж чадахгүй нь ойлгомжтой. Гагцхүү хүн бүхэнд мэдлэг эзэмшигч байх адил, тэгш нөхцөл, эрх, эрх чөлөөг хангаж өгөх нь л чухал. Ингэвэл хүмүүс мэдлэгийн нийгмийн хошуучлагчдыг ойлгож, даган баясч, дэмжин ажиллах бололцоо бий болно.
О.Баярхүү
Мэдлэгийн бүтээх нийтлэг үе шатууд
Мэдлэгт түшиглэсэн эдийн засгийн асуудал нь сүүлийн үед дэлхийн хэмжээнд яригдаж, монголчууд бидний ч анхаарлыг багагүй татаж, эдийн засгийн хөгжлийн нэг чухал сурвалж нь мэдлэгийн хуримтлал гэж үзэх болоод байгаа билээ. Гэвч мэдлэгт түшиглэсэн эдийн засгийг бий болгох арга зам нь маргаантай төдийгүй гүйцэд судлагдаагүй хэвээр, мэдлэгийг сүүлийн үеийн техник, технологи, шинжлэх ухааны нээлт, электрон бизнес, интернет, мэдээлэл солилцоотой холбож ойлгох явдал түгээмэл байсаар байна. Энэ нь мэдлэгийн менежментийг зөвхөн программ хангамж, сүүлийн үеийн технологитой холбон ойлгож, ач холбогдлыг нь дутуу үнэлэн давуу талыг нь ашиглаж чадахгүй байх сөрөг үр дагавар байсаар байна.
мэдлэгийн хуримтлал нь нийгмийн сэтгэлгээий хэв шинж, эрч хүч, бүтээлч чанараас ихээхэн хамаарч, цаашдын хөгжлийг тодорхойлохоос гадна тухайн үеийн оюуны хөгжлийн түвшнээс шууд хамаардаг. Мэдлэг нь байгууллагын түвшинд ч мөн л байгууллагын туулж өнгөрүүлсэн түүхийн ой санамж, байгууллагын технологи, үнэлэмжийн систем, хүний нөөцийн бүтээх чадвар, байгууллагын төлөвшлөөс хамаардаг.
Мэдлэг бүтээх нийтлэг үе шатууд нь бүтээлч сэтгэлгээ, мэдлэгийг үнэлэж ,анхаарах, зориудын зорилоготой эрэл хайгуул,оролдлого үйл ажилагаа, илүү тусгай нарийн мэдлэг,өрсөлдөх чадвартай мэдлэгт тулгуурлйсан байдаг.
Байгууллагын түвшин дэх мэдлэг бүтээх үйл явц нь дээрх үндсэн үе шатуудтай бөгөөд, гэвч байгууллагын түвшин дэх инноваци, мэдлэгийн менежмент аяндаа бий болохгүйг дэлхийн олон улс орнуудын туршлага бэлхнээ нотолж байгаа билээ. Ялангуяа монгол орны нөхцөлд юуны өмнө удирдлагын ур чадварыг сайжруулах, мэдлэгийн менежмент, инновацид чиглэсэн сургалтын хэрэгцээ их байгаагаас гадна үндэсний хэмжээний нэгдсэн бодлого, тууштай дэмжлэг зайлшгүй хэрэгтэй байна. Хувийн хэвшлийн гэлтгүй төрийн байгууллагуудын ч үйл ажилллагааны өртгийг багасгах, аргааргачлал, сэтгэлгээг шинэчлэх асуудал өнөөгийн байдлаар тулгамдсан асуудал болоод байгаагаас гадна байнгын тасралтгүй инновацийг зориудаар дэмжихгүйгээр шийдвэрлэх боломж багатай юм. Үүний тулд мэдлэгийн менежментийн үндэсний хөтөлбөртэй байх буюу өөрөөр хэлбэл мэдлэгийн менежментийн нэгдмэл бодлоготой байх нь Монгол орны хувьд зайлшгүй, тулгамдсан хэрэгцээ болж байна.
У.Өсөхбаатар
мэдлэгийн хуримтлал нь нийгмийн сэтгэлгээий хэв шинж, эрч хүч, бүтээлч чанараас ихээхэн хамаарч, цаашдын хөгжлийг тодорхойлохоос гадна тухайн үеийн оюуны хөгжлийн түвшнээс шууд хамаардаг. Мэдлэг нь байгууллагын түвшинд ч мөн л байгууллагын туулж өнгөрүүлсэн түүхийн ой санамж, байгууллагын технологи, үнэлэмжийн систем, хүний нөөцийн бүтээх чадвар, байгууллагын төлөвшлөөс хамаардаг.
Мэдлэг бүтээх нийтлэг үе шатууд нь бүтээлч сэтгэлгээ, мэдлэгийг үнэлэж ,анхаарах, зориудын зорилоготой эрэл хайгуул,оролдлого үйл ажилагаа, илүү тусгай нарийн мэдлэг,өрсөлдөх чадвартай мэдлэгт тулгуурлйсан байдаг.
Байгууллагын түвшин дэх мэдлэг бүтээх үйл явц нь дээрх үндсэн үе шатуудтай бөгөөд, гэвч байгууллагын түвшин дэх инноваци, мэдлэгийн менежмент аяндаа бий болохгүйг дэлхийн олон улс орнуудын туршлага бэлхнээ нотолж байгаа билээ. Ялангуяа монгол орны нөхцөлд юуны өмнө удирдлагын ур чадварыг сайжруулах, мэдлэгийн менежмент, инновацид чиглэсэн сургалтын хэрэгцээ их байгаагаас гадна үндэсний хэмжээний нэгдсэн бодлого, тууштай дэмжлэг зайлшгүй хэрэгтэй байна. Хувийн хэвшлийн гэлтгүй төрийн байгууллагуудын ч үйл ажилллагааны өртгийг багасгах, аргааргачлал, сэтгэлгээг шинэчлэх асуудал өнөөгийн байдлаар тулгамдсан асуудал болоод байгаагаас гадна байнгын тасралтгүй инновацийг зориудаар дэмжихгүйгээр шийдвэрлэх боломж багатай юм. Үүний тулд мэдлэгийн менежментийн үндэсний хөтөлбөртэй байх буюу өөрөөр хэлбэл мэдлэгийн менежментийн нэгдмэл бодлоготой байх нь Монгол орны хувьд зайлшгүй, тулгамдсан хэрэгцээ болж байна.
У.Өсөхбаатар
Суралцагч байгууллагын тухай
“Суралцахгүй бол мэргэн ухаантан ч тэнэг болно, сурч чадвал тэнэг ч ухаантан болно... суралцахад хязгаар үгүй”
Күнз
Манай орны байгууллагуудын хувьд байгууллагыг хөгжилд хүргэхүйц гол түлхүүр болсон сургалт, суралцах үйл явцыг сайжруулахын тулд үр нөлөө бүхий удирдлагын шинэлэг арга барилыг нэвтрүүлэх, цаашилбал байгууллагаа “суралцагч байгууллага” болгон төлөвшүүлэх хэрэгцээ их байгаа нь тулгамдсан асуудлуудын нэг болоод байгаа билээ.
Суралцана гэдэг нь туршлага, үйл ажиллагаа, сургалтын шууд болон шууд бус үр нөлөөгөөр зан үйл, хандлагад гарч буй аливаа өөрчлөлт юм.
Суралцах үйл нь төлөвлөгөө, бүтэц бүхий албан ба албан бус аль аль хэлбэрээр өрнөх үйл явц юм. Суралцана гэдэг нь хөгжих тэр тусмаа эерэг хэлбэрээр хөгжих тухай ойлголт юм.
Суралцах үйл явц гэдэг нь өөр өөр үе шат бүхий үйл ажиллагаа бөгөөд хувь хүн, байгууллага нэг шатнаас нөгөө шатанд хүрч өөрчлөгдөх үйл ажиллагаа юм. Энэхүү үйл явцыг мэдлэг чадвараа хөгжүүлэх шат маягаар дүрсэлж болох юм.
Суралцахад хэрэгцээтэй хэд хэдэн чухал зүйлс байдаг бөгөөд тэдгээрийн чухлаас нь дурьдвал:
• Суралцах гэж буй хүн хүсэл эрмэлзэлтэй, урам зоригтой байх ёстой
• Хүн бүрийн суралцах арга барилын онцлогийг харгалзан үзэх
• Мэдлэг, ур чадвар, хандлагыг үр ашигтай өөрчлөхийн тулд суралцагч хүнд цаг, дэмжлэг хэрэгтэй
• Суралцагч хүнд сурсан зүйлээ давтах боломж олгох
Түүнчлэн суралцах үйлийг үр дүнтэйгээр өрнүүлэхэд нээлттэй байдал болон мотиваци чухал үүрэг гүйцэтгэдэг.
Суралцах мотиваци нь гол төлөв би сурч чадна хэмээх өөрийн итгэл, мэдрэмж, нөгөө талаас үүнд суралцах нь ажилд минь тустай гэсэн утга бүхий суралцах боломжийн хамаарлаас шалтгаална.
Байгууллага бол өөр өөр үзэл хандлага бүхий хүмүүсийн нэгдэл бөгөөд эдгээр бүлэг дотор суралцахаас татгалздаг хүмүүс байх нь цөөнгүй. Ийм бэрхшээл тулгарсан үед гарах зөв гарц бол тэдний хандлагыг өөрчлөх явдал юм. Үүний тулд:
Мэдээлэл солилцох
Урам хайрлах
Суралцах дургүй хүнийг суралцах дур сонирхол ихтэй хүмүүст даатган өгөх
Тэвчээртэй байх
У.Өсөхбаатар
Күнз
Манай орны байгууллагуудын хувьд байгууллагыг хөгжилд хүргэхүйц гол түлхүүр болсон сургалт, суралцах үйл явцыг сайжруулахын тулд үр нөлөө бүхий удирдлагын шинэлэг арга барилыг нэвтрүүлэх, цаашилбал байгууллагаа “суралцагч байгууллага” болгон төлөвшүүлэх хэрэгцээ их байгаа нь тулгамдсан асуудлуудын нэг болоод байгаа билээ.
Суралцана гэдэг нь туршлага, үйл ажиллагаа, сургалтын шууд болон шууд бус үр нөлөөгөөр зан үйл, хандлагад гарч буй аливаа өөрчлөлт юм.
Суралцах үйл нь төлөвлөгөө, бүтэц бүхий албан ба албан бус аль аль хэлбэрээр өрнөх үйл явц юм. Суралцана гэдэг нь хөгжих тэр тусмаа эерэг хэлбэрээр хөгжих тухай ойлголт юм.
Суралцах үйл явц гэдэг нь өөр өөр үе шат бүхий үйл ажиллагаа бөгөөд хувь хүн, байгууллага нэг шатнаас нөгөө шатанд хүрч өөрчлөгдөх үйл ажиллагаа юм. Энэхүү үйл явцыг мэдлэг чадвараа хөгжүүлэх шат маягаар дүрсэлж болох юм.
Суралцахад хэрэгцээтэй хэд хэдэн чухал зүйлс байдаг бөгөөд тэдгээрийн чухлаас нь дурьдвал:
• Суралцах гэж буй хүн хүсэл эрмэлзэлтэй, урам зоригтой байх ёстой
• Хүн бүрийн суралцах арга барилын онцлогийг харгалзан үзэх
• Мэдлэг, ур чадвар, хандлагыг үр ашигтай өөрчлөхийн тулд суралцагч хүнд цаг, дэмжлэг хэрэгтэй
• Суралцагч хүнд сурсан зүйлээ давтах боломж олгох
Түүнчлэн суралцах үйлийг үр дүнтэйгээр өрнүүлэхэд нээлттэй байдал болон мотиваци чухал үүрэг гүйцэтгэдэг.
Суралцах мотиваци нь гол төлөв би сурч чадна хэмээх өөрийн итгэл, мэдрэмж, нөгөө талаас үүнд суралцах нь ажилд минь тустай гэсэн утга бүхий суралцах боломжийн хамаарлаас шалтгаална.
Байгууллага бол өөр өөр үзэл хандлага бүхий хүмүүсийн нэгдэл бөгөөд эдгээр бүлэг дотор суралцахаас татгалздаг хүмүүс байх нь цөөнгүй. Ийм бэрхшээл тулгарсан үед гарах зөв гарц бол тэдний хандлагыг өөрчлөх явдал юм. Үүний тулд:
Мэдээлэл солилцох
Урам хайрлах
Суралцах дургүй хүнийг суралцах дур сонирхол ихтэй хүмүүст даатган өгөх
Тэвчээртэй байх
У.Өсөхбаатар
Subscribe to:
Posts (Atom)
